IZERFAN D UGHIREN

DRETS I DEURES

Iwd'an ibarraniyen ghanegh izerfan d tirelli d'emnen di azwel I n Tamend'awt tasepanyut (Constitució espanyola) ak umsetfeq n min qqan isud'af d aghanen igraghlanen. X manaya Asad'uf agman 4/2000, deg imegraden ennes zi 3 ar 15, yeqqa man izerfan d tirelli ghasen gha imezdagh ibarraniyen, s uxemmem di tiggit n izerfan, ibarraniyen anegg manaya di addaden kif kif isepunya:

1. Ibarraniyen enni inedja di Spanya, bera axza gha addad ennegh adebli, ghanegh AZREF d UGHIR AGHANEGH NEJJ ERCIGHED idiccanen asteâref ennegh, iticcen iduba isepunya nigh iduba n tammart ennegh. Di ca n erh'arat, ibarraniyen enni idneccan bil.la timura ennegh wa danegh ticcen recwaghed n usteâref nzemma anetta i iduba isepunya ijj n tawriqt n aggaz (cèdula d'inscripció), nettat atesreh' cnaw pasapurti, rexdenni, nzemma azayes neggez di tghiwant.

2. Imezdaghen ibarraniyen inekssi ijj n viza nigh ijj n tesrih' mah'enda aneqqim di Spanya kta zi 6 n cchorat, ghanegh AZREF N TUTTRA N TAKARD'A USTEÂREF UBARRANI (TARGETA D'IDENTITAT D'ESTRANGER, TIE) ENNEGH di ermijar n 1 n char zeg wad'af nigh zeg wami danegh uccin tesrih'.

3. AZREF N TECRI TARELLIT di tammart tasepanyut d uxetta s tirelli n tazeddixt ennegh, manaya nzemma atnegg ibarraniyen enni iyedjan di Spanya s recwaghed; di degga ixessa anini qa ibarraniyen enni igha yedja takard'a usteâref ubarrani zemman aduyan di Tammart Schengen (Territori Schengen) bera ah'daji n tuttra n viza, maca aghanegh yiri pasapurti tiri isekwa u tiri yedda.

4. Ibarraniyen izedghen danita nzemma aniri d ayetbab n AZREF N WACAH' deg intixabat n tghiwant s umsetfeq n tignawin n tamsarrit (criteris de reciprocitat), yexs adyini, s uxemmem deg izerfan itticcen i isepunya enni izedghen di timura n ibarraniyen.

Ighermanen enni n umuni urupi, nzemma anaceh' nigh axanegh ach'en di intixabat tighiwanin d tirupiyin.

5. Ibarraniyen izedghen danita u tiri neggez di tghiwant ghanegh marra izerfan itticcen aslagan n tissi agherfan.

6. TIRELLI N TAMESMUNT D UMUNI nzemma atnegg bera axza gha addad adebli  i ghanegh.

7. Ighermanen ibarraniyen qel i 18 issegwasen inedja di Spanya ghanegh AZREFd UGHIR USINEN, nexs anini, ghanegh asinen s ughir (educació obligatòria) batter di addaden kif kif isepunya, bera axza gha addad ennegh adebli. Ibarraniyen izedghen danita ghanegh, ura d, azref n asinen maci s ughir (educació no obligatòria) di addaden kif kif isepunya.

8. AZREF N ERXEDMET nzemma atnegg ghi ibarraniyen enni ighanegh tesrih' n erxedmet gha inneghnit nigh n erxedmet ixfennegh (xza taseddart 3.6 Tesrih' n tazeddixt d erxedmet). Tirelli n anmali (sindicació) d tirelli n abeddi (vaga) nzemma atnegg ghi mara ghanegh tesrih' ughimi nigh n tazeddixt di Spanya.
http://www.gencat.cat/empresaiocupacio

9. AZREF N AQABER ADAWSAN aqqet gha marra yewd'an ibarraniyen iggzen di tghiwant. Gha aqaber adawsan n wexdaf (assistència sanitària d'urgència) zemman aghas awden ibarraniyen itirin di Spanya bera axza ma ggzen nigh la di tghiwant. Mara neccin d ibarraniyen d imezyanen di resnin nigh d timgharin s iâeddisen ghanegh azref n aqaber adawsan azayez waxxa wa neggez di tghiwant.

10. AZREF N TAMÂAWENT GHA TAZEDDIXT ticcent ghi ibarraniyen izedghen di Spanya.
http://www.gencat.cat/territori

11.  AZREF N TAKWAT gha ISSAÂDEN d ISSEDJIH'EN IMETTIYEN d N TAGHELLIST TAMEZDAYT (SEGURETAT SOCIAL), nzemma aghasen nawed iwd'an ibarraniyen izedghen di Spanya di addaden kif kif isepunya. Mara wa ghanegh recwaghed nzemma anah' gha issedjih'en d issaâaden imettiyen n tissi.
http://www.gencat.cat/benestarsocialifamilia

12. AZREF N TAMAD'IRT ACCERÂI (TUTELA JUDICIAL) issawar x azref ighanegh ibarraniyen mah'enda anah'em gha inezzurfa d remh'akmat i udafeâ x izerfan d irellin ennegh. Ticcenanegh ura d azref n taghbalut mgal i timegga tideblin iteggen x timesrayin n erbarraniyet.

S wassagh n aqaber accerâi batter (assistència jurídica gratuïta), wanita id'emen marra yewd'an ibarraniyen intiri di Spanya wa ghanegh tizemma n temenyat i uxeddes n isurifen idebliyen nigh iccerâiyen i gha yedja iseghnas ak wad'af ennegh, ak tarrit nigh ak wufugh nigh ak isurifen n erh'amiyet.

Ibarraniyen izedghen danita mara neccend wa ghanegh tizemma n temenyat ghanegh azref n uqaber accerâi batter di addaden kif kif isepunya di manwen ma digg n tamentilt i di gha niri.

Aqaber accerâi batter dayes: asecni d unesseh' iccerâiyen batter, ad'afeâ d aniyeb batter, aqaber i wenni tffen nigh i umeh'bus deg ixxamen n tamsulta, tikkest uxeddes n temenyat itxessan mah'enda anegg aâawed x werfad', atg.Ghanegh ura d AZREF UQABER N IJJ UMERRAW (atarjman) mara wa nfehem nigh wa nessiwir tutlayt tunsibt isxeddamen.
http://www.cicac.org

13. Ura yammu, Awanak asepanyu, netta d azemal n Umtawa n Ginebra, iteâtaraf di Tamendawt s AZREF N ERH'AMIYETd ARAZUGH. Erh'amiyet (Asil) nettat taggazt nigh d arazugh itticen i ubarrani enni tiri teeâtarafen addad ennes cnaw azrazagh. Erh'amiyet ticcent i yewd'an itegguden zi waddaf di sibbet n ergens, ddin, taghelna, mara zi ijj n tarbih't n timetti nigh tiri ghas ixemmimen isertiyen ennes uca yufa ixfennes barra i tammart ennes d taghelna ennes, wa izemma nigh wa yexs taggazt n tammart ennes nigh wa yexs adyedwer. Mah'enda anessen ixessiyen i tuttra n azayer n uzrazagh (estatut de refugiat) di Spanya ancawam:
 http://www.eacnur.org/

I aqaber di Katalunya:
http://www.cear.es