Katalunya

CATALUNYA

Katalunya nettat d ijj n aghlan i yedjan di agafa d agmud n Awanak asepanyu, tammart ennes dayes 32.107 km² X agmud th'edda ak rebh'ar acemrar, x agafa th'edda ak Fransa d Andurra, x ataram d anzul ak Aragun d Balinsya.

Bera 580 kilumiter n aftis i ghas, Katalunya ghas ura d attas n tammart id'uran, cnaw Pirineos d Prepirineos, d Sierra Transversal nigh Depresión Central. X manaya anezwi netta itbeddar di kur amcan. Deg aftis ntaf ijj anezwi n rebh'ar acemrar, yefsus di tagrest u yeh'ma deg unebdu; gha daxer, anezwi umenzaw, s tagrest d asemmad d anebdu yeh'ma attas; deg agafa, anezwi n wed'ra yuâra di tagrest iwetta wed'fer u deg unebdu tazghelt tefsus.

Deg ass-a, Katalunya ghas kta zi sebâa melyun imezdaghen faqent di 946 n tighiwanin. Ghas tenayen n talghiwin tidebliyin wefraq n tammart: afraq n Tadeblit, ghas 41 tifughal; d afraq adebli n awanak, ghas 4 n timnad'in: Barsiluna, Jirona, Lirida d Tarraghuna. Agharam n Barsiluna netta i yedjan d azedjid.

Timetti d tadelsa tikatalanin benantent s umesbedder n ixemmimen, insayen d iwd'an, d axedjiq n ijj umezruy d azira n imhajan d isâedduyen imzenziyen ak tidelsanin d ighlanen neghnit, manaya tanemmirt arami ttusa di rebh'ar acemrar. Timetti takatalant tbarraâ s ijj n ccan icebban x tisuda ennes, x tadelsa ennes, x tutlayt ennes (takatalant) d insayen ennes. Takatalant d ijj n tifrast amezwaru n usteâref akatalan u nettat d aseghnes n timetti. X manaya itgenses ahimmi ennes , i marra yewd'an beh'ra d ireh'gen, wermad n takatalant mah'enda adessiwren s tutlayt n tammart weqbar, itâawanit gha timesna n min das d yend'en u asimmani di azarug ennes di marra isentalen imxedjafen, cnaw erxedmet, aseghnes nigh acaci agherman.


Amni n Katalunya (Parlament de Catalunya), s usmuni uh'essi d tixessit n tiqqermi, ifesser Katalunya cnaw ijj n aghlan. Nettat d ijj n aghlan i gha yedja ijj umezruy n kta waref issegwasen d ijj wudem yejhed, tazem gha attas n ibriden inuzaren d n ixemmimen imxedjafen, maca nettat d tah'bibt n insayen ennes, maca âemmas ma tettu axedjiq amaynu d ticri ak erweqt i di nedja.


Ikatalanen ghanegh ijj wensay ucaci u netta d abrid ismunan timetti taghermant. Djant timesmunin userhu, udafeâ n izerfan n benadem d timetti, tidelsanin, n addalen, timesmunin n jjiran, atg.

Katalunya tessuyara anabad ennes ak umsetfeq n Tamend'awt tasepanyut (Constitució espanyola) d Azayer n Azaru n Katalunya (Estatut d'Autonomia de Catalunya), netta i yedjan d alugen n tasudut tamezwarut. Generalitat de Catalunya nettat d ijj n angraw i di xeddem s tasertit anabad ennes, u itadef dayes Amni, s 135 amazan d timazanin, aselway n Jiniralitat d Anabad n Jiniralitat. Marra itsen xettanten s isewiten kur abâa isegwasen.

Tadamsa takatalant teggwa gha zzat, ghas ijj n tiseqqart tamezwarut i d itbanen, maca ghas tiseqqarin neghnit jehd'en attas u temâanadent ak marra dunect; cnaw crab acemrar, crab abarcan, ermar, erxudat tamizit nigh min d sufughen zeg weysum. Âawed ghas ura d ijj n amguran ameqran di tiseqqarin cnaw tumubin d reh'wayej ennes; amguran akimawi; macca; d axedjeq n macinat n trisinti i taddart d angaw afurmatik idyefghen ineggura qaâ. Amguran n tizrigin d rebni ura nihni d tiseqqart ithimman attas. Di tiseqqart wis trata itbaned dayes attas tamerrit d tiseqqarin i kis itghensen.

Katalunya nettat d ijj n tammart s tixessit useghma d agraghlan. Tiggawt ennes di barra ghas ijj wemcan amezwaru: di Urupa, tâawen gha usejhed agenses n timesmunin tighiwanin d n tifughalin s ucaci di Aghraw n Tifughal d udusen urupiyen neghnit. Deg amur neghnit, timetti taghermant takatalant ghas ijj ucaci yejhed deg umedhel agraghlan ak timura i wa gha yedji ca .